Władysław Biegański

„Myśli i aforyzmy o etyce lekarskiej”, 1899 r.

Władysław Biegański i jego dzieło

 Doktor Władysław Biegański – wybitny lekarz, naukowiec, filozof, etyk i społecznik, Częstochowianin Stulecia – w ciągu 35 lat pracy w Częstochowie ogłosił drukiem132 prace w zakresie medycyny i filozofii. Częstochowie pozostał wierny do końca życia, odrzucając liczne, często bardzo nęcące propozycje objęcia stanowisk w większych ośrodkach naukowych.

 Napisał kilka podręczników medycznych oraz dzieł filozoficznych dotyczących etyki, logiki i teorii poznania. Możemy powiedzieć, że w wielu dziedzinach medycyny był prekursorem, jego myśl i odkrycia wyprzedzały epokę i mają wymiar ponadczasowy. Współtworzył podstawy wówczas dopiero kształtujących się dziedzin medycyny: neurologii (którą szczególnie się interesował), kardiologii, chorób wewnętrznych, chorób zakaźnych, laryngologii, chirurgii i ortopedii. W czasach mu współczesnych był nazywany „profesorem bez katedry”, ponieważ swoje prekursorskie prace naukowe pisał z dala od ośrodków uniwersyteckich, w małym, prowincjonalnym wówczas mieście – Częstochowie. Dzięki Biegańskiemu lokalny szpital częstochowski, w którym pracował, stał się ośrodkiem naukowym, którego dorobek porównywano z dorobkiem ośrodków uniwersyteckich. Za granicą Biegański jest uznawany za twórcę przełomu w medycynie światowej (za prof. Gerwazym Świderskim).

 Poszukiwany i ceniony przez lekarzy i studentów medycyny podręcznik „Diagnostyka różniczkowa chorób wewnętrznych”(1891) licząca 585 stron, doczekała się dwóch dalszych wydań (1896, 1903). To, na co nie zdobył się żaden z polskich profesorów, klinicystów, stało się owocem wysiłków młodego lekarza z prowincji. Dalsze podręczniki to między innymi: „Wykłady o chorobach zakaźnych ostrych” (1900-1901), „Z kazuistyki chorób układu nerwowego”, „Logika medycyny” czyli zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich (1894) – jedno z najwybitniejszych jego dzieł, wydane ponownie w 1908 r., przetłumaczone na język niemiecki w 1909 r. Tym dziełem wkroczył Biegański w dziedzinę filozofii ścisłej, która coraz bardziej dominowała w jego twórczości. Wydał wiele dzieł filozoficznych, takich jak „Zagadnienia ogólne z teorii nauk lekarskich” (1897), „Zasady logiki ogólnej”(1903). W 1907 r. wydał podręcznik logiki dla szkół średnich i samouków. „Teoria logiki” (1912) została nagrodzona przez Polską Akademię Umiejętności nagrodą im. Spasowicza. Dociekania z zakresu logiki stanowiły podbudowę dalszej ewolucji myśli filozoficznej Biegańskiego, wkraczającej w teorię poznania.

 „Traktat o poznaniu i prawdzie” (1910 – 1912), „Teoria poznania ze stanowiska zasady celowości” (1914 – 1915) są syntezą jego oryginalnych poglądów, według których poznanie ma na celu umożliwienie przewidywania zdarzeń – teoria prewidyzmu. Jako filozof jest uznawany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej szkoły filozoficzno – lekarskiej.

 Dziełem, które nic nie straciło na swej aktualności jest zbiór „Myśli i aforyzmy o etyce lekarskiej” (1899). Myśli tam zawarte są wciąż aktualne i powinny być stale przypominane. Doktora Biegańskiego śmiało możemy nazwać współtwórcą deontologii lekarskiej. Ostatnim dziełem lekarza – filozofa był podręcznik „Etyka ogólna”, który został ukończony w pierwszych dniach stycznia 1917 r. 29 stycznia nastąpił gwałtowny atak dusznicy bolesnej, który położył kres jego życiu. Biegański nie doczekał się druku swego ostatniego dzieła. Zostało ono wydane w 1918 r. pod redakcją Władysława Tatarkiewicza, a po raz drugi w 1922 r.